Meer over de verborgen depressie

De invloed van de patriarchale cultuur
 
De Amerikaanse psychotherapeut Terrence Real heeft in zijn boek 'I don't want to talk about it' beschreven waarom juist mannen vatbaar zijn voor een verborgen depressie. Dat heeft alles te maken met de patriarchale cultuur die in de meeste westerse samenlevingen nog dominant is. Daarin wordt mannelijkheid gedefinieerd in termen van leiderschap, kracht, prestatie, doorzettingsvermogen en bestand zijn tegen pijn en ongemak. Mannelijke rolmodellen in de media zijn steevast helden als Robin Hood, Batman, James Bond of Superman. Mannen die nooit twijfelen aan de juistheid van hun acties en die nooit angstig, onzeker of moe zijn. Jongens worden al op vroege leeftijd met dergelijke rolmodellen geconfronteerd en zullen zich vaak bewust of onbewust naar dat ideaal proberen te gedragen.
 
 
Het onderdrukken van 'vrouwelijke' emoties
 
Real constateert dat dat beeld van mannelijkheid niet verenigbaar is met eigenschappen die als vrouwelijk worden ervaren. Zoals zorgzaamheid, empathie, het afstemmen van de eigen behoeftes op die van een ander en het tonen van kwetsbaarheid of behoeftigheid. Jongens die opgroeien in een patriarchale cultuur leren vaak al op jonge leeftijd allerlei emoties onderdrukken. Ze willen niet onzeker, angstig of zwak overkomen. Hun beeld van mannelijkheid betekent dat ze competent, sterk en onkwetsbaar moeten zijn. Dat zijn de kwaliteiten die ze nastreven. Wat niet in dat beeld past, wordt onderdrukt. Dat onderdrukken van 'vrouwelijke' emoties verhindert een evenwichtige emotionele ontwikkeling.
 
 
De rol van de opvoeding
 
De opvoeding speelt uiteraard ook een grote rol. Als jongens niet op de juiste manier geliefd, gesteund en begrensd worden door hun ouders kunnen ze geen goed zelfbeeld ontwikkelen. Dat lukt ook niet als er sprake is van verwaarlozing of geweld. Of als de ouders oneigenlijke verwachtingen van het kind hebben. Bijvoorbeeld dat het de dromen en doelen van de ouders gaat waarmaken.
Jongens die geen goed zelfbeeld hebben ontwikkeld in de vroege jeugd, ontlenen hun eigenwaarde vaak in hoge mate
aan het zich aanpassen aan het bestaande beeld van mannelijkheid. Dat betekent steeds succesvol zijn, presteren en nooit zwakte, twijfel, angst of onvermogen tonen. Het constant uitdragen van dit beeld van onversneden mannelijkheid is een zware belasting voor de man. En hij staat er alleen voor. Want hulp en steun van anderen vragen geeft hem het gevoel dat hij het zelf niet kan of niet goed doet.
 
 
     
De man in de relatie
 
De stereotype beelden van mannelijkheid en vrouwelijkheid zijn nog diep verankerd in onze cultuur. Daardoor zijn bij mannen vaak de relationele vaardigheden minder ontwikkeld en bij vrouwen de assertiviteit. Dit geeft problemen in relaties.
Vrouwen zoeken intimiteit, afstemming en gelijkwaardigheid bij hun partner. Ze raken ontmoedigd als dat niet lukt.
Mannen willen juist gewaardeerd worden om hun mannelijke kwaliteiten en raken gefrustreerd als ze daar in de relatie niet genoeg erkenning voor krijgen.
Ze gaan hun vrouw ervaren als iemand bij wie ze het toch nooit echt goed kunnen doen.
Dat roept gevoelens van tekortschieten en onzekerheid op. Gevoelens die mannen nu juist willen vermijden.
Er over praten is al helemaal geen optie omdat het erkennen van het eigen onvermogen als een zwaktebod voelt. 
 

 
 

 

Constante druk om te presteren   
 
De combinatie van een slecht zelfbeeld en het willen voldoen aan het mannelijkheidsideaal betekent dat de man vaak onder grote druk staat. Hij moet op alle fronten blijven presteren om zich waardevol te voelen. Daarbij moet hij al zijn 'onmannelijke' gevoelens onderdrukken. Dat lukt alleen goed zolang hij succesvol is. In moeilijkere tijden - of als er niet genoeg zelfmedicatie beschikbaar is - komen zijn onderdrukte negatieve gevoelens naar de oppervlakte. Vaak in de vorm van prikkelbaarheid en agressie naar anderen. In de ernstigste gevallen kan dat leiden tot verbaal of fysiek geweld.
 
 
Zelfmedicatie en terugtrekking uit de relatie
 
Naast prikkelbaarheid en agressie is er nog een ander kenmerk van een verborgen depressie. Namelijk de verschillende vormen van 'zelfmedicatie' die de man gebruikt om de onderliggende pijn niet te hoeven voelen. Real noemt onder andere 'workaholism', 'alcoholism', 'spending' en 'womanizing'.
Maar ook andere activiteiten waar onevenredig veel tijd aan besteed wordt, kunnen een vorm van zelfmedicatie zijn.
Zoals televisie kijken, computerspelletjes, surfen op het internet, sport of hobbies. Zulke activiteiten worden dan een verslaving, een vlucht uit de werkelijkheid.
Dergelijk chronisch vluchtgedrag is een ernstige bedreiging voor de relatie. De man praat niet met zijn vrouw over wat
hem werkelijk dwarszit. Vaak kan hij dat zelf niet eens benoemen. In plaats daarvan zoekt hij troost en afleiding buiten
de relationele sfeer. Dit kan leiden tot vervreemding en het verdwijnen van echte communicatie en intimiteit uit de relatie.
 
 
Wanneer gaan mannen in therapie?
 
De grote meerderheid van de mannen met een verborgen depressie die door Real behandeld zijn, kwam in therapie met het mes op de keel. De vrouw kon niet langer omgaan met het gedrag van haar man en stelde een ultimatum. Therapie of scheiden. Bij deze mannen was de emotionele band met de vrouw nog zo sterk dat die het won van hun afkeer van therapie.
Deze mannen zijn dus (nog) niet in midlifecrisis, want dan zien mannen hun vrouw juist vaak als de belangrijkste reden van hun onvrede. En bij haar weggaan als de oplossing. Mannen in midlifecrisis willen dus niet meer investeren in het behoud van de relatie. Pas veel later, als de depressie niet meer ontkend wordt, kunnen ze besluiten de hulp van een therapeut in te roepen.
 
 
Verband verborgen depressie en midlifecrisis
 
In een zo korte samenvatting is het uiteraard niet mogelijk het boek van Terrence Real recht te doen. Om een midlifecrisis echt te begrijpen, is het heel nuttig meer te weten over de voorgeschiedenis van de betreffende mannen en de rol die de verborgen depressie daarin speelt. De mannen die door Real beschreven worden, horen tot de risicogroep die, als de depressie niet behandeld wordt, later in een midlifecrisis kunnen belanden. Het boek 'I don't want to talk about it' is in het Engels nog gewoon verkrijgbaar. Er is een Nederlandse vertaling uit 1998 die soms nog tweedehands wordt aangeboden.